Annemarie ik heb je hulp nodig. Haar stem klonk gefrustreerd en lichtelijk wanhopig. ‘Ik vind het nergens op slaan van mezelf, maar die telefoon is mij gewoon de baas en ik báál daar enorm van.’  Het kost me mijn gemoedsrust, het kost me mijn tijd, het kost me de kwaliteit van mijn dag… ik ben er zo klaar mee!

Duidelijke taal!

En voor veel mensen waarschijnlijk ook erg herkenbaar. 

 

Wat je moet weten over de smartphone en het brein

Dopamine en je smartphone

Is ons digitaal gebruik een moderne gewoonte of een verslaving? 

Interessante vraag..

Verslavingsgedrag kun je herkennen aan gebrek aan zelfcontrole. Daar komt bij dat het gedrag (of gebruik) langdurig en héél frequent is. Ook is er sprake van ontwenningsverschijnselen. 

Het levert een negatief effect op je humeur op, irritatie of onrust. Vaak zie je één of meer negatieve gevolgen in je leven. Je hebt bijvoorbeeld minder aandacht voor je gezinsleden of interesses waar je ook tijd aan zou willen besteden. Daarnaast is er ook een fysiek effect dat de meeste verslavingen gemeenschappelijk hebben, namelijk het dopamine-effect

Dopamine is een neurotransmitter die door het lichaam wordt geproduceerd als ons brein ons voor iets wil belonen. In onze hersenen heeft deze neurotransmitter vooral effect op het genotscentrum. 

Genot is een belangrijke motivatiebron en ons lichaam verschaft ons dat maar al te graag als beloning voor gedrag dat bijdraagt aan overleven en om ons genetisch materiaal over te dragen (eten en seks dus).  We worden ook beloond met een shot dopamine wanneer we uitreiken naar nieuwe informatie. Ook dit is namelijk belangrijk in het overlevingsmechanisme: dat we het liefst zoveel mogelijk leren. Nieuwsgierigheid is dus een belangrijke eigenschap. Waar kun je je aan bezeren? Welke bessen zijn eetbaar? Is een vreemde bezoeker gevaarlijk of te vertrouwen? Al die aspecten leren we gaandeweg. “Nieuw” is prikkelend en stimulerend. 

Voor ons brein maakt het niet uit waar het nieuwe over gaat, of over welke informatie het gaat. Nieuw is nieuw. Zelfs een klaagmail van een vervelende klant zet het dopaminecircuit in de hersen in werking. 

Het is dezelfde impuls om voortdurend op zoek te gaan naar iets nieuws, wat ons hielp bij onze overlevingskansen toen we nog in grotten leefden. Deze zelfde impuls zorgt er voor dat we verslaafd zijn aan technologie. 

Zelf ervaar je die vervelende mail niet als iets leuks, maar je wordt wel beloond met dopamine. Het dopaminesysteem is namelijk niet gemaakt om ons te belonen voor de moeite die we hebben gedaan. Komt ook niet alleen vrij wanneer we iets leuks vinden. Dopamine dient vooral om ons aan te moedigen te blijven zoeken en blijvend verlangens te koesteren.

Het vervelende van dopamine (net als insuline) is dat het heel snel een hoogtepunt bereikt, maar daarna pijlsnel afneemt. 

Je zult dat wel herkennen: Na de energieboost die je krijgt door het eten van een reep chocola neemt je insulinepeil een flinke duik en voel je je slapper en slechter dan daarvoor. Zo werkt het ook bij iedere dopaminepiek. Na de piek ervaar je een (kleine) emotionele kater. En juist dat zorgt ervoor dat verslaving door dopamine in de hand wordt gewerkt. Want je wil daar vandaan, terug naar die piek. EN omdat de volgende piek altijd iets hoger moet zijn dan de vorige. Hoe meer dopamine je produceert, hoe meer je er van nodig hebt. Het lichaam went aan de hoeveelheden dopamine, er treedt tolerantie op en een volgende keer is meer dopamine nodig om hetzelfde gevoel te geven. Dat is de basis van alle verslavingen. 

Omdat ons dagelijks stressniveau tegenwoordig zo hoog ligt zijn de meeste mensen erg gevoelig voor uitdagingen en prikkels functioneren we niet meer op dopamine (ons levenslusthormoon), maar functioneren we op adrenaline (ons stresshormoon). Hoe langer we functioneren op adrenaline, hoe meer uitgeput en mentaal leeg we ons zullen gaan voelen.

En precies hier speelt ons digitale leven een extra belastende rol: telkens wanneer we een sms of app krijgen, er zich breaking news aandient, we een pushbericht krijgen, een e-mail of een facebook bericht ontvangen, stroomt de adrenaline door ons lijf en moeten we reageren. Elke prikkel die plotseling in ons veld van gewaarzijn komt, zal ons reptielenbrein alarmeren; “wat is dit, is dit gevaarlijk. moet ik hier iets mee doen…” We zijn pas gerustgesteld als we het bericht hebben gelezen. 

Maar daarmee is de adrenaline nog niet uit ons lijf. We hebben niet kunnen vechten of vluchten, we hebben de stress niet fysiek kunnen ontladen en het stapelt zich op. 

 

Hoe dopamine, adrenaline, stress en de werking van het brein ons gedrag beïnvloeden is niet alleen in de wetenschappelijke wereld bekend. 

Ook voor producenten van content- en online diensten en voor ‘digitale marketeers’ is deze kennis een belangrijke vertrekbasis. Tegenwoordig houdt men bij de ontwikkeling van een nieuw product voor de smartphone rekening met kennis uit de psychologie en neurologie en meer in het bijzonder met de werking van dopamine en amygdalae. 

Ze bieden dus een toepassing, dienst, game of app aan die nog verslavender is dan de voorgaande en spelen handig in op ons natuurlijk verlangen om even op onze smartphone te kijken. Ze maken hierbij gebruik van allerlei trucs en verleidingen. In vaktermen heet dit het ontwikkelen van desire toepassingen. 

Als we het dus al hadden over wilskracht, zelfregulatie en zelfcontrole, dan vergeten we dat er experts zijn die er alles aan doen om onze aandacht weg te kapen. Dat zij werken aan de ondermijning van onze zelfbeheersing. 

Aan de Stanford University is zelfs een opleiding die zich richt op gedragsdesign. Een mooie term om software mee aan te duiden die ons onbewust laat doen wat een bedrijf van ons wil. Een van de oprichters van Instagram studeerde hier ook..

Zijn we dan allemaal verslaafd?

Technologie, toepassingen en smartphones werken verslavend. Dat kunnen we rustig stellen. Maar dat wil niet direct zeggen dat iedereen er ook verslaafd aan raakt. Wanneer mensen voelen dat zaken teveel impact hebben op hun normale leven, of op hun innerlijke rust, zullen ze bewust een stapje terug willen doen. Toch ligt dat bij een digitale intox iets moeilijker. Niet alleen omdat er zo bewust wordt ingespeeld op ons gedrag en de mate van onze verslaving. Ook omdat het digitale verkeer zo’n groot onderdeel is geworden van ons leven. Meer afstand daarvan nemen betekent ook dat je dan mensen misschien moet teleurstellen, omdat je minder reageert op berichten. 

Daarbij; hoe meer je gebruik maakt van digitale tools, hoe meer je verslaafd zult raken, dat is een feit. Dus ben je online ondernemer en werk je veel met je smartphone, dan heb je het extra lastig. 

Betekent dit dan dat we overgeleverd zijn aan onze innerlijke oermens? Aan breinstofjes en aan de mechanismen van een paar slimme en hippe software ontwikkelaars in Silicon Valley? 

Nee, gelukkig niet.

We zullen bewust moeten leren omgaan met technologie als we controle willen houden. Door de verslavende mechanismen beter te begrijpen, kunnen we ook beter tussenbeide komen en beslissen om ons niet in te laten pakken door deze trucjes. 

Hoe goed je weerstand kunt bieden houdt het meeste verband met je motivatie. De eerste stap is dat je jezelf een positief alternatief voorstelt. In het geval van digitale intox is dat wat je terugkrijgt.. niet bijvoorbeeld extra geld of minder kilo’s, maar wel tijd, rust en focus. En is dat nu niet precies waar we allemaal zo’n tekort aan hebben? 

Dus kijk hoe je jezelf kunt belonen. En zorg dat daarnaast dat je dopamine niveau op peil blijft. Eet de juiste voeding en slik wanneer nodig een tijdje specifieke supplementen die je daarbij helpen. Zorg voor voldoende beweging, liefst in de buitenlucht. Plan deze momenten in gedurende je dag en je zult zien dat je meer grip krijgt en je minder geregeerd wordt door je smartphone.

 

 

 

 

 

Bronnen: Digital Detox : Florence Péres - Ontketen je brein: Theo Compernolle