De Glijbaan van Geluk
De glijbaan van geluk naar teleurstelling.
Vrij vertaald uit het boek: Habits of a Happy Brain.
Stel je voor dat je een award ontvangt van het instituut voor menselijke grootsheid. Je hoort een daverend applaus als je naam wordt genoemd. Het voelt geweldig. Een paar minuten later is de ceremonie echter voorbij en ben je weer wie je daarrvoor was. Want… je vrolijke happy chemicals zijn weer opgenomen en verbruikt.
Hoewel je misschien meer geniet als je herinneringen ophaalt, gaan je hersenen ook terug naar het scannen op mogelijke bedreigingen. En het zal er zeker weten een paar vinden:
Werd mijn toespraak goed ontvangen?
Wat als ze mijn volgende project afkeuren?
Waarom kwamen mijn vrienden niet naar de uitreiking?
Wanneer je verwacht dat deze award je constant geluk zal brengen, zul je flink teleurgesteld raken.
De happy brainchemicals nemen bij iedereen af, daarom zoeken we allemaal naar manieren om meer van deze geluksstofjes te stimuleren. Dat is omdat ons brein zo gemaakt is. Zelfs wanneer je de ontdekker van een nieuwe planeet zou zijn, zou de vrolijke euforische chemische golf niet blijven duren. Je zou elke dag naar je planeet kunnen kijken, maar je zou niet de volledige vreugde voelen om het op elk moment te ontdekken. Maar dat gevoel zou je wel weer willen hebben. Je zou proberen die behoefte te vervullen met de mogelijkheden die je hebt, wat je zou kunnen motiveren om naar een andere planeet te zoeken.
MAAR!
Op het moment dat je er een zou vinden, net als de vorige, zou het NIET zo goed voelen als de eerste keer. Je zou een grotere planeet moeten vinden om die golf van euforie weer te ervaren. Dat komt omdat het deel van ons brein wat deze euforische stofjes vrijgeeft, de geluksstofjes bewaart voor NIEUWE informatie. Met dezelfde oude informatie komen ze niet op gang.
Ik merkte zelf eens de onverschilligheid van het brein voor oude informatie in een plaatselijke bloemenwinkel. Ik was opgewonden door de fantastische geur toen ik door de deur liep, en besloot een boeket te kopen, zodat ik ervan kon blijven genieten. Nadat ik het boeket had betaald, haalde ik nog een laatste keer diep adem voordat ik naar mijn auto ging. Ik was verrast om te ontdekken dat ik bijna niets rook! Het was geen nieuwe informatie.
Waarom vroege herinneringen krachtig zijn
Het vervagen van vrolijke breinstofjes motiveert ons om onze overlevingsinspanningen te blijven vernieuwen, maar het maakt ons merkwaardig kwetsbaar voor frustratie. Je zou je frustratie kunnen afschuiven op ‘onze samenleving’ totdat je de fysiologie ervan begrijpt. Je brein vergelijkt de wereld altijd met de vroege ervaringen die je hersencircuits hebben opgebouwd. Toen je jong was, was alles nieuw, dus ervaarde je dingen vaak als “de beste ooit” of “de slechtste ooit”. Dat veroorzaakte een neurochemische piek die groot genoeg was om een circuit in te schakelen. Maar de volgende keer dat je dezelfde pizza eet, is het niet “de beste die je ooit hebt gehad”. De volgende keer dat je dezelfde publieke vernedering ondergaat, is het niet ‘de ergste die je ooit hebt gehad’. Het leven voldoet vaak niet aan je verwachtingen, omdat je die verwachtingen hebt gewekt toen de informatie nieuw was.
Elk van de ‘geluksstofjes’ in ons brein stelt op zijn eigen manier teleur. We onderzoeken nu de dopamine teleurstelling, maar er is ook oxytocine-teleurstelling, er is ook endorfine-teleurstelling. We kijken naar de vicieuze cirkel die ontstaat wanneer we onrustig zoeken om slechte gevoelens te verlichten, door goede gevoelens te stimuleren. Op het moment dat je deze impulsen begrijpt kun je in plaats daarvan een deugdzame en duurzame cyclus opbouwen!
Dopamine Disappointment
Dopamine wordt geactiveerd door nieuwe beloningen. Daarom is de eerste lik van een ijshoorntje ‘like heaven.’ Tien likken later dwaalt je aandacht af. Je begint na te denken over het volgende op je agenda, en het volgende. Je geniet nog steeds wel van je ijsje, maar je ervaart het niet meer zo intens, dit komt omdat je hersenen het niet als nieuwe informatie zien. Je hersenen zijn alweer op zoek naar de volgende geweldige manier om genot te ervaren. Oude beloningen, zelfs romige, heerlijke ijsjes, trekken niet de aandacht van je hersenen. Wetenschappers noemen dit gewenning.
The Joy in the New
Hoe kan iemand gelukkig zijn met een brein dat gewend is geraakt aan de goede dingen? Filosofen hebben lang over dit dilemma nagedacht, en nu komen wetenschappers en zelfs gastronomen in actie. Het best beoordeelde restaurant in Amerika is gebaseerd op de wetenschap van plezier. Het brein veroorzaakt vreugde wanneer het een nieuwe manier ontdekt om aan zijn behoeften te voldoen. Nieuw voedsel. Nieuwe liefde. Nieuwe plaatsen. Nieuwe technieken. Na een tijdje voldoet het nieuwe niet. Het is niet zoals ik het me herinner. “Misschien zou je willen dat je het kon inruilen voor iets nieuws. Maar als je je brein begrijpt, besef je dat de teleurstelling van jou komt en niet van het ding, de persoon of de plek zelf. Het is hoe dopamine werkt in ons brein.
De rol van dopamine bij overleven
Dopamine-teleurstelling is gemakkelijker te accepteren als je de overlevingswaarde ervan begrijpt. Stel je voor dat je verre voorouder een rivier vol vissen vindt. Hij is erg opgewonden als hij terug rent om zijn clan erover te vertellen. Dopamine creëert de energie om terug te rennen en het geheugen om de plek weer te vinden. Dan zit zijn taak erop. Je voorouder kan nu op andere manieren geluk voelen:
* Zijn serotonine kan stijgen als hij denkt aan het respect dat hij zal krijgen voor zijn vondst.
* Zijn oxytocine kan worden geactiveerd als hij denkt aan het gedeelde plezier van feesten
Maar zijn dopamine zal dalen tenzij hij een nog grotere reeks vissen vindt. Hij zal hard op zoek gaan naar meer vissen omdat hij weet hoe goed het voelt.
Dat is de cirkel van dopamine teleurstelling. Hoe harder we op zoek gaan naar meer prikkels hoe meer gewenning er op zal treden en op een dag zijn we dopamine resistent. Dan lukt het ons nauwelijks meer om nog ergens echt intens van te genieten. Het is belangrijk om deze cyclus goed te begrijpen!
Want..
Geconfronteerd met een dopaminedip
Wanneer je dopamine daalt, merk je dat plotseling je cortisol oploopt (je stresshormoon), zodat je je meer bewust bent van bedreigingen. Je wil dat het slechte/onrustige gevoel stopt, dus je gaat op zoek naar een manier om “iets te doen”. Je weet uit ervaring dat een instant happy-chemische stimulans werkt, al is het maar voor even.
Dit is gemakkelijk voor te stellen vanuit het perspectief van een tiener in een gokcasino. Hij wint 50 dollar en een enorme dopaminestoot zorgt ervoor dat zijn hersenen een goed gevoel voor gokken verwachten. De volgende keer dat hij zich slecht voelt, komt het idee van gokken in zijn hoofd op. Maar als hij gaat, gebeurt het geweldige gevoel niet. Hij blijft het echter verwachten, dus blijft hij gokken. Al snel voelt hij zich slecht over al het geld dat hij verloren heeft. Het slechte gevoel drijft hem ertoe op zoek te gaan naar een manier om zich beter te voelen, wat de gedachte aan meer gokken activeert. Je kunt op elke leeftijd een gokgewoonte hebben, maar een jong brein bouwt gemakkelijker neurale snelwegen op die groot genoeg zijn om meerdere teleurstellingen te overleven.
Gezond gedrag leidt ook tot een dopamine-dip! Stel je voor dat een kind een spellingtoets wint. Ze voelt ineens meer respect (serotonine) en acceptatie (oxytocine) dan ooit. Ze wil weer dat goede gevoel, dus besteedt ze veel tijd aan het bestuderen van spellingswoorden. Elke keer dat ze mentaal de spelling van een woord zoekt en vindt, wordt haar dopamine gestimuleerd, omdat ze daar een grote beloning aan koppelde. De constante stroom dopamine leidt haar af van eventuele slechte gevoelens die ze heeft. In een wereld vol bedreigingen waar je geen controle over hebt, is het fijn om te weten dat je je goed kunt voelen wanneer je maar wilt, gewoon door een woordenboek op te pakken.
Maar de dag zal komen dat ook deze actie teleurstelt. Als het meisje nog een paar spellingswedstrijden wint, zal de spanning uiteindelijk afnemen. Om er meer van te krijgen, zal ze haar zinnen zetten op een nieuwe beloning. Of het nu gaat om de talentenjacht op school of om medicijnen te gaan studeren, elke stap zal dopamine activeren zodra ze het koppelt aan haar behoeften die gezien willen worden.
Dopamine stelt teleur, of je het nu hebt gekoppeld aan een gezonde of een ongezonde manier om aan je behoeften te voldoen. Omdat je brein, alles wat niet nieuw is als vanzelfsprekend gaat beschouwen, ben je verdomd ongelukkig. Het beheren van zo’n brein is niet eenvoudig, maar het is de verantwoordelijkheid die hoort bij het geschenk van het leven.
De constante zoektocht naar de “First High”
Drugsverslaafden zeggen dat ze altijd “op jacht zijn naar de eerste high”. Het eerste gebruik van een drug veroorzaakt meer plezier dan je ooit zou kunnen krijgen van een natuurlijke bron van vrolijke chemicaliën. Maar de tweede keer is het niet langer de meest intense ervaring ooit – tenzij je meer neemt dan de eerste keer. Je kiest constant tussen teleurstelling en méér nemen.
Onze hersenen jagen op de eerste high, of het nu een natuurlijke high of een kunstmatige high is. Kunstmatige highs bouwen kunstmatig grote circuits op en hebben grote bijwerkingen, maar zelfs natuurlijke geluksstimulatoren hebben schadelijke bijwerkingen als ze te vaak worden herhaald. Mensen komen in de verleiding om ondanks de gevolgen een gelukkige gewoonte te herhalen, omdat een dip in je vrolijke chemicals je oog in oog met je cortisol brengt. En cortisol zorgt voor onrust. Of je nu op zoek bent naar de volgende margaritha of de volgende carrièrekans, je dopamine stroomt op het moment dat je ernaar zoekt, maar als je het krijgt, is het toch niet zo opwindend als je had verwacht.
De spanning van de achtervolging
De handeling van het zoeken is meer lonend dan je waarschijnlijk beseft. Als je besluit dat een donut de manier is om je goed te voelen, stroomt je dopamine al terwijl je een parkeerplaats zoekt in de buurt van de donutwinkel. Het is dezelfde mentale activiteit van je verre voorouder die op zoek was naar voedsel. Wanneer je eindelijk de donut krijgt, zakt dopamine snel omdat het zijn werk al heeft gedaan.
Computerspelletjes zijn aantrekkelijk vanwege deze drang om te zoeken. Maar de teleurstelling slaat snel toe als je keer op keer op zoek bent naar dezelfde beloning. Daarom richten computerspellen zich op het bereiken van een hoger niveau. Je voelt je opgewonden omdat je een nieuwe beloning nadert, zelfs als je denkt dat deze niet aan echte behoeften voldoet.
Musea en winkelcentra zijn andere populaire manieren om het plezier van het zoeken te stimuleren. Ze zouden hun aantrekkingskracht verliezen als ze er altijd hetzelfde uitzagen, zodat er altijd nieuwe exposities en nieuwe koopwaar binnenkwamen. Als je ooit interesse hebt verloren in een winkelcentrum, museum of computerspel, zou je kunnen zeggen dat “het” niet zo goed is als het was. “Je realiseerde je niet dat de verandering in jou zat – je stopte met het vrijgeven van dopamine omdat er geen nieuwe informatie was voor je hersenen om te verwerken.
Verzamelen is een populaire hobby omdat het dopamine-teleurstelling overwint. Een verzamelaar heeft altijd iets te zoeken. Wanneer hij het vindt, vermijdt hij een dopamine dip door de volgende zoektocht te starten. Een collectie geeft je veel “behoeften” om in te vullen, en je moet veel details verwerken, zodat je geest altijd wordt afgeleid van ongelukkige chemicaliën. Je kunt je ook verbinden met andere verzamelaars om oxytocine te stimuleren. En als je andere verzamelaars stimuleert, geniet je van serotonine. Je hoort verzamelaars nooit zeggen: “Ik heb niets anders nodig. Ik geniet gewoon van mijn verzameling zoals die is. “Je moet blijven zoeken om dopamine te blijven stimuleren.”
Je moet blijven zoeken om dopamine te blijven stimuleren.
Het plannen van een project activeert dopamine. Een groot project zoals een feest, een verbouwing, een verandering in je levenssituatie stimuleert bij elke stap opwinding omdat je dat doel hebt gekoppeld aan je behoeften. Dopamine helpt je door de onvermijdelijke frustratie van een langdurig project heen. Maar zodra het feest voorbij is of het huis is verbouwd, zakt je dopamine. Je weet niet waarom je je slecht voelt, en je denkt dat er misschien iets mis is. Als je een nieuw project start, voel je je beter.
Ook reizen is een geweldige dopaminestimulator. Het bombardeert je zintuigen met nieuwe input die je moet verwerken om je doel te bereiken, of om gewoon een simpele taak uit te voeren, zoals ontbijten. Het plannen van een reis stimuleert dopamine terwijl je anticipeert op het geweldige gevoel op je bestemming te zijn. En wanneer je aankomt in dat tropische paradijs met zijn perfecte stranden, krijg je een golf van opwinding. Maar over een paar minuten ben je bezig met het zoeken naar je tandenborstel. De volgende ochtend kun je weer de opwinding voelen als je wakker wordt en ziet waar je bent. Maar naarmate de dagen vorderen, word je weer wie je was voor de vakantie..
Dopamine heeft de menselijke prestatie aangewakkerd. Thomas Edison ging door tot diep in de nacht, op zoek naar gloeidraad voor een gloeilamp. Ziekten werden genezen doordat onderzoekers vele uren besteedden aan het shiften en sorteren van details op zoek naar patronen. Als ze vonden wat ze zochten, gingen ze meestal op zoek naar een nieuw doel. Onze hersenen zijn niet gemaakt om te blijven zitten nadenken over wat we al hebben. Ze laten niet voor niets opwinding los. Ze waren bedoeld om te dippen na een spurt, dus we moeten weer opnieuw iets doen.
Romantische liefde is misschien wel het meest bekende voorbeeld van dopamine-teleurstelling. Wanneer mensen ‘verliefd’ zijn, realiseren ze zich niet dat ze hoog op de dopamine ladder zitten. Maar dezelfde oude beloning wekt dopamine niet voor altijd op. Het daalt, en dan trekken ongelukkige breinstofjes je aandacht. Je kunt dan je partner de schuld geven van het slechte gevoel. Je denkt misschien dat je partner ‘niet meer is wie hij of zij was’. Je zou zelfs kunnen besluiten dat een nieuwe partner je gelukkig zou maken. Maar als je de hele tijd de opwinding van nieuwe liefde zoekt, kun je een vicieuze cirkel creëren. Een verslaving, liefdesverslaving in dit geval.
Oefen opdracht:
Wanneer zakt jouw dopamine?
Als je in een brownie bijt die de beste is die je ooit hebt geproefd, kan de tweede hap niet “de beste zijn die je ooit hebt geproefd”. De eerste hap veroorzaakt een golf van dopamine, maar de golf vervaagt. Je hersenen slaan dopamine op voor nieuwe informatie in plaats van het te verspillen aan dezelfde oude beloningen. Hetzelfde geldt wanneer je een glimlach krijgt van een speciaal iemand, of een mooie carrièreboost. Je dopamine stijgt in het begin, maar voortdurende beloningen leiden niet tot voortdurende dopamine. Wanneer je dopamine zakt, voelt het alsof er iets mis is met de wereld, of met jou. Die teleurstelling voelt minder bedreigend als je weet dat je brein plaats maakt voor het nieuwe! Kijk eens of je kunt signaleren wanneer jouw dopamine afneemt en schrijf dat op.
Iets maakt je niet meer zo enthousiast als het ooit deed. Wat is dat in jouw geval?
Iets voelt niet zo goed als je had verwacht nadat je het hebt gekregen. Kun je een dergelijke gebeurtenis terughalen en beschrijven?
Iets nieuws windt je op nadat je een lang gezocht doel hebt bereikt. Wat gebeurde er daarna?
Door deze gebeurtenissen te beschrijven en hierover na te denken, zul je steeds meer het systeem gaan zien wat hierachter zit, wat hier de oorzaak van is. Dit is dus niet iets van de buitenwereld of iets buiten jou, maar dit is de werking van jouw brein! Op het moment dat je dit begrijpt heb je de sleutel in handen naar zelfleiderschap.
Wil je meer lezen uit het boek Happy Brain Habbits? Je kunt het hier bestellen.
